LİBERAL TARAFSIZLIK VE MODUS VİVENDİ

by Mehmet ALKIŞ · Published 20 Aralık 2021 · Updated 20 Aralık 2021

LİBERAL TARAFSIZLIK VE MODUS VİVENDİ*
Cennet USLU (Yrd. Doç. Dr. Kırıkkale Üniversitesi)

ÖZET
Liberal tarafsızlık meselesi son dönem çağdaş siyaset teorisi
literatürünü belirleyici bir tartışma haline gelmiştir. Bu tartışmaların
bir kısmında, devletin meşru olabilmesi tarafsız olmasına, tarafsız
olabilmesi ise devletin tarafsız bir zemin üzerine temellendirilmesine
bağlanmıştır. Kapsamlı bir liberal teoriye dayanan bir liberal devletin
tarafsızlığından söz edilemeyeceği eleştirileri karşısında siyasî liberalizm
perspektifinden çeşitli teoriler geliştirilmiştir. Bu teorilerden bir kısmı
modus vivendi adı verilen bir liberalizm etiketi altında ele alınabilir. Bu
makalede tarafsızlık meselesi üzerinden modus vivendi yaklaşımının
tasvir edilmesi ve analiz edilmesi hedeflenmiştir. Bu yaklaşım devletin
temel normlarının belli bir iyi hayat anlayışı veya belli bir ahlâk
anlayışına başvurmaksızın yapılacak bir modus vivendi sözleşmesi ile
inşa edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Modus vivendi liberalizmine
göre insanlar arasındaki farklılıklar ve bu farklılıkların yarattığı
anlaşmazlıklar nihaî olarak çözüme kavuşturulamaz. Bu yüzden siyaset
felsefesinin evrensel bir adalet veya ahlâk aramak yerine, farklılıklara
sahip bireylerin bir arada barış içinde yaşayabileceği siyasî koşulları
oluşturan bir sözleşme ahlâkına odaklanması gerektiği iddia edilir.
Tarihsel kökleri Hobbes ve Hume’a uzanmakta olan modus vivendi
liberalizminin çağdaş temsilcileri olarak Gauthier, Kukathas ve Gray
gibi filozoflar sayılabilir. Modus vivendi yaklaşımını tanımak için antiütopyacılık ve kabuledilebilirlik kavramlarına başvurulabilir. Modus
vivendi liberalizmi beşerî farklılık ve tarafsız devlet meselesinin çözümü
bakımından dikkate değer bir alternatif sunmasına rağmen hâlâ
heterodoksi bir yaklaşım olarak görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Tarafsızlık, Liberalizm, Modus Vivendi, Siyasî
liberalizm, Farklılık